Λίγο πριν ξεκινήσει το ολο θέμα της πανδημίας, τότε που έπνεε ακόμα ένα απαλό αεράκι γυρω απο τις ηπείρους της σφαίρας που κατοικούμε.
Τότε που τα νερά στον ωκεανό της ζωής μοιάζαν να παραμένουν ατάραχα, κάποια δύναμη αδιόρατη με κάθησε στον καναπέ και με έβαλε να παρακολούθησω σαν υπνωτισμένη για δεύτερη φορα την Έβδομη Σφραγίδα (Det Sjunde Inseglet) του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.
Την πρώτη φορα ήμουν μια νεαρή , 21 χρονων, φοιτήτρια ψυχολογίας και η προσοχη μου ήταν στραμμένη στην υπαρξιακή διαδρομη των χαρακτήρων της ταινίας και στην προσπάθειά τους να ανταπεξέλθουν με όσα μέσα διέθεταν. Τότε , στα νεαρά μου χρόνια η ψυχή μου είχε χώρο για τα σκοτάδια . Με ξέχειλο το φως στη δεξαμενή της ζωής ήταν παιχνιδάκι λίγες βουτιές στο σκοτάδι…
20 χρόνια μετά, η ζωή έχει αποκαλύψει αρκετά από τα πληγωμένα σημεία του σώματός της, κάποια άντεξα αμέσως να τα δω, αλλά ακόμα τα βλέπω πίσω από την παλάμη μου.
Με την ψυχή μου λοιπόν, στραμμένη αλλού σε σχέση με την πρώτη φορά, ανακάλυψα μια πηγή φωτός στην πλοκή του έργου.
Μια οικογένεια σαλτιμπάγκων, ένα ζευγάρι και το μωρό τους έγιναν για μένα οι κεντρικοί ήρωες, οι ήρωες που κατά κάποιο τρόπο αυτή τη φορά με αφορούσαν
όσο τίποτε άλλο!
Δυο χρόνια μετά, αισθάνομαι πως η αδιόρατη δύναμη που με οδήγησε να δω τότε, λίγο πριν την έναρξη της πανδημίας, ξανά αυτό το αριστούργημα, ήταν κάπως προφητικη και τελικά θεραπευτική!
Οι Σαλτιμπάγκοι αυτοί είναι, αυτούς τους δύσκολους καιρούς της πανδημίας, η μόνη μου πυξίδα .
Μια φωνή μέσα μου επαναλαμβάνει, κάθε φορά που πάω να χάσω την όρεξη μου, την χαρά μου και την αισιοδοξία μου,
«Να είσαι σαλτιμπάγκος σε καιρούς πανδημίας!»
Και υπακούω, χώνομαι μέσα στο ξύλινο κάρο των πλανόδιων διασκεδαστών και όπου με βγάλει…
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή!
Η Έβδομη Σφραγιδα είναι ένα έργο γυρισμένο στη Σουηδία το 1957.
Όταν ανοίξει η έβδομη σφραγίδα, με βάση το βιβλίο της Αποκάλυψης του Ιωάννη (ένα από τα 27 βιβλία της Καινής Διαθήκης), χαλάζι και φωτιά θα καταστρέψει ένα μεγάλο μέρος της χλωρίδας, ο ήλιος και το φεγγάρι θα σκοτεινιάσουν, μια μάστιγα ακρίδων θα επιτεθεί στην ανθρωπότητα, ένας δαιμονικός στρατός θα σκοτώσει το ένα τρίτο της ανθρωπότητας, τα ποτάμια θα μετατραπούν σε αίμα, η θερμότητα του ήλιου θ’ αυξηθεί δραματικά, μεγάλο σκοτάδι θα επικρατήσει στον κόσμο και, τέλος, ένας καταστροφικός σεισμός με ατέλειωτο χαλάζι θ’ ακολουθήσουν.
Το έργο διαδραματίζεται στην μεσαιωνική εποχή, η ανθρωπότητα τρέμει ότι ο καιρός που ο Θεός θα εξαπολύσει τη δίκαιη οργή του, έτσι όπως την έχει περιγράψει ο Ιωάννης, είναι πια πολύ κοντά.
Ο ιππότης Αντώνιος Μπλοκ μαζί με τον ιπποκόμο του Γιονς επιστρέφει από τις σταυροφορίες στην πατρίδα μετά από χρόνια και συναντά τον Θάνατο μεταμφιεσμένο σε μαυροντυμένο άντρα, ο οποίος θα ζητήσει από τον ιππότη να τον ακολουθήσει.
Ο ιππότης με τη σειρά του θα του προτείνει να παίξουν μια παρτίδα σκάκι: Αν ο ιππότης κερδίσει την παρτίδα, κερδίζει και τη ζωή του.
Ο ιππότης και ο συνοδός του συνεχίζουν τον δρόμο τους, ενώ η παρτίδα του με τον Θάνατο θα συνεχιστεί αργότερα.
Στο δρόμο συναντούν γυναίκες που κατηγορούνται ως φορείς της αρρώστιας που εξολοθρεύει πληθυσμούς και γιαυτό καίγονται ζωντανές.
Άνθρωποι περιφέρονται από χωριό σε χωριό κι οι επικεφαλής τους προφητεύουν το τέλος του κόσμου διαβάζοντας αποσπάσματα από την Αποκάλυψη ενώ οι υπόλοιποι που ακολουθούν, είτε μαστιγώνοντας τα σώματά τους, που φέρουν την αμαρτία, είτε κουβαλώντας σταυρούς με ομοιώματα του Χριστού, ικετεύουν με απελπισία για πρόσκαιρη απαλλαγή από το θάνατο.
Άλλοι άνθρωποι διακόπτουν ό,τι κάνουν, γονατίζουν, προσεύχονται τρομαγμένοι.
Η πεποίθηση ότι το τέλος του κόσμου έρχεται, όλο και κυριαρχεί – και τρομοκρατεί.
Και μέσα στο χάος, στη σήψη και στον θάνατο ένα ζευγάρι περιπλανώμενων θεατρίνων, σαλτιμπάγκων, μαζί με το παιδί τους γεμίζουν με φως και χρώμα τις ασπρόμαυρες λήψεις.
Αυτοί οι άνθρωποι ειναι για μένα, τώρα πια οι κεντρικοί χαρακτηρες του εμβληματικού έργου, γεμάτοι χαρά κι αισιοδοξία για τον κόσμο, παρά την εξάπλωση του τρόμου της αρρώστιας και του τρόμου της τιμωρίας του Θεού.
Ο Γιοφ (υποκοριστικό του Ιωσήφ), η Μία (υποκοριστικό του Μαρία) και ο μικρός Μίκαελ, αντιπροσωπεύουν τους καλλιτέχνες και τον αγώνα της δημιουργίας, αλλά και ως μοναδική μορφή τελικά αντίστασης στη ματαιότητα ενός κόσμου κενού από νοήματα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι μόνο αυτοί θα μείνουν ζωντανοί.
Αναζητώντας στο λεξικό την λέξη σαλτιμπάγκος βρήκα τα εξής:
υπαίθριος ταχυδακτυλουργός, γελωτοποιός ή ακροβάτης
(μεταφορικά, μειωτικό) άνθρωπος χωρίς αρχές, κατεργάρης, αναξιοπρεπής.
Έμεινα να κοιτώ την δεύτερη την μεταφορικη και μειωτική σημασία. Αισθάνθηκα μεγάλη απογοήτευση, σκέφτηκα … μα αλήθεια; Είναι τόσο απαξιωτικό να είσαι σαλτιμπάγκος που θα μπορούσε να σημαίνει πως είσαι ένας αναξιοπρεπής κατεργάρης;
Οι σαλτιμπάγκοι του Μπέργκμαν είναι οι πιο συμπαθητικοί άνθρωποι που θα μπορούσα να συναντήσω!
Μακάριοι, ακροβάτες στα τεντωμένα σκοινιά της ζωής με δυχτι ασφαλείας την απόλαυση της κάθε στιγμής, δίχως την σκέψη τους στραμμένη στον μάταιο προβληματισμό για τις καταστροφές που θα έρθουν αύριο.
Λες και ο χρόνος σταματά στην στιγμή της ικανοποίησης των βασικών αναγκών.
Να φάμε, να πιούμε, να κάνουμε έρωτα, να κάνουμε παιδιά, να παίξουμε μαζί τους, να βουτήξουμε στην τέχνη και στην χαρα της δημιουργίας.
Λες και ξεγελούν το χρόνο με τα ταχυδακτυλουργικά τους και τον χλευάζουν με τις αστείες τους τις μουτσούνες.
Ω ναι, από αυτή την άποψη είναι κατεργάρηδες! Κλέβουν τον χρόνο Αφού δεν του δίνουν σημασία. Χειρότερα … με τα καμώματα τους και μέσα από την τέχνη τους κλέβουν χρόνο από τον ίδιο τον θάνατο!
…Και χαμογελώ… έτσι ναι!
Τωρα μάλιστα, τέτοιος κατεργάρης θέλω να είμαι… τέτοιος αναξιοπρεπής κάτοικος της γης, να κουδουνίζει το καπέλο μου καθώς θα χώνω στις τσέπες μου τον χρόνο, κάνοντας τον να σιωπήσει,
«σσσσσς μην με ενοχλείς! Είμαι ένας σαλτιμπάγκος εν ώρα δράσης…δεν νομίζω πως έχεις δικαίωμα να ζητάς από μένα να ακολουθήσω τους χτύπους σου!»
Και καθώς γράφω αυτές εδώ τις σκέψεις έρχονται ειδήσεις για ολοένα και περισσότερα κρούσματα και νοσηλείες!
Ακούω υπνωτισμένη τα νούμερα και χαμηλώνω το ραδιόφωνο… και εκεί σκέφτομαι τη λύση!
Να πως θα επιβιώσουμε και θα μείνουμε στο φως, θα ξεγελάσουμε τον χρόνο όλοι μαζί, ετοιμάσου και βούτηξε από ένα κουρέλι στο κάθε χέρι!
Δες τον ουρανό, τη φύση, τα ζώα, τα παιδιά σου, τον σύντροφό σου, την σύντροφό σου. Κάτσε πλάι στην φωτιά, ζωγράφισε, παίξε, φτιάξε κόσμους με τον πυλό, διάβασε ένα όμορφο βιβλίο. Τραγούδα, χόρεψε…
Κάνε ότι σου κάνει κέφι, στο τώρα…
Οι σαλτιμπάγκοι ακολουθούσαν την μοίρα τους μένοντας στο εδώ και τώρα, γνωρίζοντας καλά ποια θα είναι η μοίρα τους, αναγνωρίζοντας τα δεινά της ανθρώπινης φύσης.
Με μια παιδική αφέλεια και την ίδια στιγμή με μια σοφία ανθρώπου που ζει την τελευταία μέρα της ζωής του με όλες του τις αισθήσεις… έτσι θέλω να ακροβατώ , έτσι να ισορροπώ …
…έπειτα βέβαια χτυπά την πόρτα μου εκείνος ο ενήλικος σοβαρός συλλογισμός «μα τι είναι αυτά που λες, πρέπει απλά να προχωρήσεις βήμα βήμα και να προσέχεις γιατί η ζωή τελειώνει και εσυ δεν έχεις ακόμα βρει το νόημα της. Τι είσαι; Είσαι παιδί; Τι νομίζεις πως θα καταφέρεις χοροπηδώντας πέρα δώθε σαν γελωτοποιός. Ποια νομίζεις πως είσαι τέλος πάντων, να φαντάζεσαι πως θα ξεγελάσεις τον χρόνο και τον θάνατο».
Αυτες οι σκέψεις μου με ξενυχτούν εδώ και κάμποσα βράδια, και τελικά επικράτησε η φωνη του παιδιού που κουβαλώ… που κουβαλά με τη σειρά του την σοφια μιας ώριμης γυναίκας που έχει δει κάμποσα στις διαδρομές της…
«ζήσε, μην ασχολείσαι με τον θάνατο…ειτε ασχολείσαι είτε όχι, αυτός θα είναι πάντα εκεί… δεν σε αφορά καθόλου τι σχεδιάζει. Όταν θα έχει ολοκληρώσει τα σχέδια του εσύ δεν θα είσαι εκεί για να τα δεις… ούτε τον χρόνο μην σπεύσεις να κερδίσεις, αυτός θα χτυπά με τους αυστηρούς του δείχτες το δέρμα και το σώμα σου… εμένα άκου
…Να είσαι σαλτιμπάγκος σε καιρούς πανδημίας. αυτό είναι το μυστικό» … (και η ζωή… συνεχίζεται)
