Γιατί μπορεί να χρειαστεί πολύς χρόνος για να καταλάβουμε ότι υποφέρουμε ψυχικά σε μεγάλο βαθμό.
Πολλές από τις συμπεριφορές μας δεν έχουν νόημα μέχρι να κατανοήσουμε μια βασική ιδέα για την ανθρώπινη φύση: ότι η βιολογία μας δίνει προτεραιότητα στην επιβίωση παρά στην αυτογνωσία. Με άλλα λόγια, η κύρια προτεραιότητα για το είδος μας είναι να επιβιώσουμε και να συνεχίσουμε, όχι να σταματήσουμε, να κατανοήσουμε και να αναλογιστούμε.
Η Επιβίωση Πάνω από την Αυτογνωσία
Ας τοποθετήσουμε έναν άνθρωπο σε τρομερές συνθήκες, για παράδειγμα, σε ένα σπίτι με έναν βίαιο ή αλκοολικό γονέα, ή με έναν κακοποιητικό ή καταθλιπτικό φροντιστή. Αυτός ο άνθρωπος, αντί να εστιάσει στο τι έχει πάει στραβά ή να θρηνήσει για την κατάστασή του, θα συνεχίσει – όπως επιτάσσει η φύση – να προχωράει.
Για να το πετύχει αυτό, θα χρησιμοποιήσει μια σειρά από έμφυτες τεχνικές επιβίωσης. Μπορεί να αρχίσει να βλέπει τους γονείς του με έναν υπερβολικά θετικό τρόπο, δικαιολογώντας τις κακοποιητικές τους πράξεις, την εγωιστική τους συμπεριφορά ή τις ταπεινώσεις που του προκαλούν. Μπορεί να κατηγορεί τον εαυτό του αντί να αισθανθεί συμπόνια για τις δικές του στερήσεις. Ας θυμηθούμε ότι η αυτοσυμπόνια μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνη όταν είσαι πέντε ετών και κανείς δεν θα σε ακούσει, ακόμα κι αν φωνάξεις.
Εναλλακτικά, μπορεί να αποφεύγει την απόγνωση μέσω υπερδραστηριότητας: να υπεραποδίδει στο σχολείο, να γίνεται αντικοινωνικό ή να αναπτύσσει εμμονές με τα ναρκωτικά, τον αθλητισμό ή την πολιτική – οτιδήποτε για να μην ακούσει την εσωτερική του ταραχή. Το κακοποιημένο παιδί δεν μπορεί να κοιτάξει πίσω ή μέσα του. Πρέπει να συνεχίσει να κοιτάζει μπροστά, εστιάζοντας αποκλειστικά στην επιβίωση.
Ο Μ. «πονάει»
Ο Μ. μεγάλωσε σε ένα σπίτι όπου ο πατέρας του ήταν συχνά μεθυσμένος και βίαιος. Αντί να συνειδητοποιήσει την αδικία και την κακοποίηση που δεχόταν, ο Μ. βρήκε τρόπους να επιβιώσει. Άρχισε να πιστεύει ότι ίσως αξίζει την κακή μεταχείριση ή ότι ο πατέρας του είχε δίκιο που τον χτυπούσε όταν έκανε λάθη. Για να ξεφύγει από τον πόνο, αφοσιώθηκε στα μαθήματά του, κατακτώντας συνεχώς την κορυφή της τάξης του. Αυτή η υπερδραστηριότητα τον βοήθησε να μην αντιμετωπίσει τα συναισθήματα του φόβου και της απόγνωσης που έκρυβε βαθιά μέσα του.
Μεγαλώνοντας, έφτασε στην ηλικία των 40 χωρίς να έχει συνειδητοποιήσει το βάθος των τραυμάτων που κουβαλούσε. Μόνο όταν άρχισε να αντιμετωπίζει προβλήματα στις σχέσεις του και να αισθάνεται ανεξήγητα καταθλιπτικός, άρχισε να καταλαβαίνει ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Στην πραγματικότητα, η στρατηγική της επιβίωσης του, που του είχε επιτρέψει να αντέξει τα παιδικά του χρόνια, τον είχε εμποδίσει να κατανοήσει και να θεραπεύσει τα τραύματα του.
Η Μακροχρόνια Προσκόλληση στην Επιβίωση
Αυτή η προτεραιότητα μπορεί να διαρκέσει για πολλά χρόνια. Η αίσθηση της εξωτερικής ασφάλειας δεν είναι εξασφαλισμένη για τους περισσότερους από εμάς μέχρι να σταθεροποιηθούμε σε μια καριέρα, να δημιουργήσουμε οικονομική ασφάλεια, να αγοράσουμε ένα σπίτι, να βρούμε έναν σύντροφο και ίσως να αποκτήσουμε παιδιά. Μέχρι τότε, μπορεί να είμαστε στα 40 ή στα 50 μας.
Ωστόσο, η εξαιρετική μας ικανότητα να επιβιώνουμε δεν αλλάζει το βασικό γεγονός της κατάστασής μας. Έχουμε γεννηθεί μέσα σε ένα χάος. Κουβαλάμε μέσα μας τα σπέρματα της τρέλας. Έχουμε αποσταθεροποιηθεί από τη σκληρότητα που βιώσαμε. Είμαστε (σιωπηλά, στα βάθη της ψυχής μας) κοντά στην τρέλα κάποιες στιγμές, ως αποτέλεσμα της υπερβολικής ταλαιπωρίας που βιώσαμε πολύ νωρίς στη ζωή μας.
Καθώς ο εξωτερικός μας κόσμος γίνεται πιο ασφαλής, ο εσωτερικός μας κόσμος έχει την ευκαιρία να αναδείξει την ταραχή που πάντα υπήρχε. Μπορεί να νιώθουμε πιο ξένοι με τον εαυτό μας στα σαράντα μας παρά στα είκοσί μας, ακόμα κι αν οι αιτίες των διαταραχών μας βρίσκονται σε γεγονότα που μας στιγμάτισαν σε πολύ νεαρή ηλικία.
Η Ανάδυση του Εσωτερικού Πόνου
Τελικά, ο συσσωρευμένος φόβος και η θλίψη θα βρουν διέξοδο. Μπορεί να αρχίσουμε να κάνουμε παράξενα πράγματα: να γράφουμε μακροσκελή γράμματα σε αγνώστους, να τρακάρουμε το αυτοκίνητο ή να ξεσπάμε σε κλάματα δημόσια. Ή μπορεί να αναπτύξουμε την πεποίθηση ότι η κυβέρνηση μας παρακολουθεί. Η κληρονομιά της σκληρότητας που έχουμε υποστεί αρχίζει να εμφανίζεται.
Με λίγη τύχη, μπορεί να βρεθούμε σε μια κλινική ή στο γραφείο ενός έμπειρου θεραπευτή. Εκεί θα έχουμε την ευκαιρία να ανακαλύψουμε περισσότερα για τη θλίψη και την απώλεια που κουβαλάμε μέσα μας από την αρχή.
Μπορεί τελικά να αισθανθούμε αρκετά ασφαλείς για να αφήσουμε μια μακρόσυρτη κραυγή που βράζει μέσα στα σώθηκα μας και δεν βρίσκει χώρο να βγει – και να συναντήσουμε την αγάπη και την κατανόηση που χρειαζόμασταν από την αρχή.
Η πορεία προς την αυτογνωσία είναι συχνά αργή και δύσκολη. Η επιβίωση μπορεί να μας έχει κρατήσει ζωντανούς, αλλά η πραγματική θεραπεία έρχεται μόνο όταν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να αναγνωρίσει και να αντιμετωπίσει τον πόνο που κουβαλάμε μέσα μας. Με την κατάλληλη υποστήριξη, μπορούμε να βρούμε την ανακούφιση και την κατανόηση που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε μια πιο αυθεντική και ολοκληρωμένη ζωή.
